Collectieve diepvries
Geschreven door: Henk Sepers
'Ten eerste werd een bestuur gekozen bestaande uit 3 man. Daarna werden de statuten voorgelezen’, daarmee beginnen de notulen van de oprichtingsvergadering van de Diepvries Vereniging Okkenbroek op 4 oktober 1962.
Okkenbroek had geen slagerij. Voor verse vleeswaren ging men naar Bathmen waar de dichtstbijzijnde slager was. Met de komst van het elektriciteit in Okkenbroek (1959) zou men vlees kunnen invriezen om de reisjes naar Bathmen tot een minimum te beperken. Een diepvries voor collectief gebruik leek de Okkenbroekse bevolking dan ook wel wat. Zo komt er een diepvriesgebouw op het terrein van Wiebe van Ens. Het gebouw is ook via het erf van Stoevenbeld te bereiken.
Mensen kunnen een diepvriesruimte huren. Het is gebruikelijk grote hoeveelheden vlees in één keer in te slaan: een varken of een halve koe. Dat kan een dier van de eigen boerderij zijn. Wie niet van de boerderij komt die koopt een dier bij een boer en laat het slachten. In kleine porties verpakken en daarna invriezen in één van de 28 diepvrieskluisjes bij de collectieve diepvries in Okkenbroek.
De mannen van het eerste uur die als bestuursleden van de Diepvries Vereniging “Okkenbroek” op die bewuste avond in oktober 1962 worden gekozen zijn G.J. (Gerrit Jan) Stoevenbeld, A.J (Ap) Oostenenk en W.L. (Wiebe) van Ens. Aan het einde van de oprichtingsvergadering zijn zij respectievelijk penningmeester, secretaris en voorzitter. In het naburige Dijkerhoek wordt geïnformeerd naar een huishoudelijk regelement. De firma Van Gorssel uit Bathmen mag aangeven wat aansluiting op het lichtnet (krachtstroom) en een meter kost. Een besluit over warm water voor de reiniging van het gebouw schuift de vergadering door naar een volgende bijeenkomst. De huur voor een vriesvak wordt bepaald op fl. 5,00 per jaar voor de eerste komende tien jaar. Van Gorssel raamt een bedrag van ongeveer fl. 400,00 voor de aanleg van kracht- en lichtnet. Aan een paar leden zal gevraagd worden een kabelsleuf te graven van het huis van Van Ens naar het diepvriesgebouw. Als de IJsselcentrale dit moet doen zal dat fl 6,90 per meter kosten. Een besparing die snel is verdiend. Het plaatsen van de meter zal door de IJsselcentrale worden gedaan: gratis, want het is geen nieuwe aansluiting. Op 2 november legt Van Gorssel de gevraagde voorzieningen aan en kan er ingevroren worden. Het bestuur verzoekt degene die als eerste wil slachten dit aan te geven, zodat alle leden hierbij aanwezig kunnen zijn. De heer Scholten zal uitleg geven over hoe het vlees in te pakken. Aan het huishoudelijke reglement wordt de laatste hand gelegd:
1. De toegang tot de kluis is als volgt:
a. Toegankelijk per fiets langs Van Ens of Stoevenbeld.
b. Bij opdooi en modder niet toegankelijk voor trekkers, auto’s en paard en wagen.
2. Bij volledige slachting is de plaats van het gebouw toegankelijk voor boven genoemde voertuigen ook bij opdooi of modder in overleg met de betrokkene.
3. Ieder lid is verplicht de aanwijzing van het bestuur op te volgen.
4. Bij verlies van de sleutel van het hoofdgebouw wordt tegen betaling een nieuwe verstrekt.
5. Ieder lid is verplicht de kluis schoon te houden op één van de 2 dagen van zijn geloot nummer zoals op de lijst vermeld.
6. De kluis moet schoongemaakt worden met warm water.
7. Iedereen is verplicht bij het betreden van het gebouw direct te kijken of de klok van de kluis de goede temperatuur geeft. Bij weigering direct Van Ens waarschuwen.
Het bestuur stelt voor dat de leden zelf warm water van huis meebrengen. Over een eventuele aanschaf van een dompelaar of gasstel mogen de leden beslissen. Bovendien worden de leden verplicht fl. 4,50 in de kast van de vereniging te storten voor de aanschaf van schoonmaakmiddelen en andere ‘dingen’ voor de vereniging.
Zaal Visser is op 2 november het decor voor de tweede ledenvergadering. Daarin wordt uitvoerig stilgestaan bij de (onder)huur van een diepvrieskist. De huur start op 1 november met een opzegtermijn van 3 maanden voor zowel de huurder als de vereniging. Het eerste jaar wordt fl. 85,00 in rekening gebracht als huur en voor het schoonhouden van kluis en gebouw. Leden zullen zelf voor inpakmateriaal zorgen en warm water voor het schoonmaken neemt men van huis mee. Er komt geen dompelaar of gasstel. De schoonmaak zal op woensdag of donderdag gebeuren. Een uitzondering wordt gemaakt voor G.J. Vriezekolk en B. Jonker. Zij maken op vrijdag of zaterdag schoon. Wie in gebreke blijft krijgt een boete van fl. 2,50 opgelegd. De oorspronkelijk voorgestelde bijdrage voor de aankoop van schoonmaakmateriaal en dergelijk wordt verlaagd tot fl 2,50. Op verzoek van H.J. Haverslag wordt een kascommissie benoemd. Haverslag en B. ten Have vormen die met H. Bouwhuis als reserve.
Opening
Een heugelijke datum: 14 november 1962. Na maanden van voorbereiding is de opening van de kluis daar. Iets na de klok van 2 uur zijn bijna alle leden bij het kluisgebouw, met daarin 16 vrieskisten met een inhoud van elk 210 liter, aanwezig. Alleen de voorzitter (Van Ens) is wat later. Hij is naar een begrafenis. Namens Fricorona (leverancier van de diepvrieskisten) neemt de heer Scholten het woord. Graag wil hij mevrouw Hilligje van Ens-Buis (* 7 januari 1899 - † 4 februari 1967) de opening laten doen. Zij is het die zich de afgelopen drie jaar het meest heeft ingespannen voor een gezamenlijke kluis, aldus Scholten. Daarna worden de financiën besproken omdat M. Volkers, kassier van de leenbank, om 3 uur alweer bij een andere vergadering moet zijn. Er is koffie met koek, een sigaar voor de heren en een snoepje voor de dames. Scholten geeft een demonstratie van het inpakken van vlees en worst en hoe het in de kist gestapeld kan worden. Na betaling van het verschuldigde huurbedrag en voor schoonmaakspullen is de opening van het kluisgebouw een feit. De collectieve diepvries voorziet in een behoefte. Een jaar naar de opening, het ledental is met twaalf toegenomen, wordt al gesproken over een nieuwe lening bij de Boerenleenbank. Plaatsing van een tweede kluis (12 kisten) is noodzakelijk om aan de toenemende vraag te voldoen. Mevrouw Klein Lebbink vraagt naar de mogelijkheid van een tussenrekje. Het is mogelijk maar wordt in verband met het verlies van ruimte afgeraden. Op de ledenlijst staan inmiddels 28 namen. De kascommissie keurt het financieel jaarverslag van penningmeester Stoevenbeld goed waarna hij meteen wordt herkozen in het bestuur. Voor de goede orde laat voorzitter Van Ens weten dat de het gebruik van de kluis strikt persoonlijk is!
Naar mate er meer en intensiever gebruik van de diepvries wordt gemaakt nemen ook de praktische vragen toe. Vragen over het bevriezen van de worst in de kluis. Blijft de worst onbeperkt goed. Volgens ervaringen van enkele leden kan de worst normaal gezouten en gekruid worden. De al eerder genoemde Scholten beaamt dit. Toch waarschuwt hij wel voor het gebruik van namaakkruiden. Het succes van de collectieve diepvries werpt zijn schaduw vooruit. Vanuit Espelo komt het verzoek de plaatsing van een nieuwe kluis in dat buurtschap onder de vereniging in Okkenbroek te laten vallen. Het bestuur ziet daarvan af. Met een ruime meerderheid van stemmen wordt aftredend voorzitter Van Ens in 1964 herkozen. Voor de dames van de schoonmaak heeft Van Ens een compliment: het ziet er prima uit. November is nog steeds betaalmaand. Wie niet tijdig betaalt kan een boete van fl. 1,00 tegemoet zien. Van het Ministerie van Gezondheid en Warenkeuringsdienst krijgt het bestuur het verzoek een ambtenaar toegang te geven voor een onderzoek. De vereniging krijgt een vergunning voor een gemeenschappelijke kluis. Een controleur van de gezondheidsdienst verricht, met goed gevolg, een inspectie.
Schoonmaken
In 1966 komen de eerste scheuren in het ijs. Leden worden dringend verzocht goed op kapotte deksels te letten en de vorming van ijsafzetting aan de koelbuis en wanden te voorkomen. Het onderling ruilen en doorverhuren van kluizen doet zijn intrede. Zo krijgt G.J. Haverslag een vergunning voor het gebruik van de kist van A.J. Oostenenk omdat hij een noodslachting heeft. Het sleutelgat van het kluisgebouw wordt door de voorzitter met lichtgevende verf behandeld. Leden komen en gaan. Onder het schoonmaken vallen tegenwoordig ook de voetbankjes. Aangeschaft omdat niet
iedereen anders onderin de kluis kan komen. Een forse verhoging van de boete voor het niet schoonmaken van de kluis ligt in het verschiet. Het bestuur wil het bedrag verhogen naar 10 of zelfs 12,50 gulden. De ledenvergadering besluit in 1969 niet verder te gaan dan een verhoging van de boete tot fl. 7,50. Mocht dit niet helpen dan kan volgend jaar altijd een hoger boete worden opgelegd is de mening van de leden. Na afloop van de vergadering is er gelegenheid de boete te betalen aan de penningmeester. Verhoging van de boete blijkt het jaar daarop niet nodig te zijn wel wijst voorzitter Van Ens er opnieuw op dat ook de voetenbankjes moeten worden afgenomen. Na iedere schoonmaakbeurt werd met een potlood aan een touwtje de schoonmaaklijst afgetekend.
Willy Bieleman: “Wij zijn daar ook vele jaren heen gefietst om spullen er uit te halen en te helpen schoonmaken. Lagen er van die lange matten en waren er van die lange houten opstapbanken die voor de hele rij diepvriezers stonden. Anders konden we er niet in. Een spannend vertrek vond ik het altijd wel met van die gladde deksels op de diepvriezers, die verschillende kleuren hadden. Het was ook altijd leuk om te kijken wie je er tegenkwam. Volgens mij had je ook iedere week om de beurt schoonmaakdienst en moest je alles afsoppen, vegen en dweilen. Ik zie het potlood en de lijst waarop je aan moest geven dat je had schoongemaakt nog voor me. En dan die ruwe betonvloer. Samen was het wel gezellig om te doen.” Hanny Stoevenbeld vult aan; " Henk en ik hadden ook een kluis. Ik ben niet groot, als ik schoonmaakdienst had moest ik echt op m' n kop in de vriezer om bij de bodem te komen."
Financiën
Financieel gaat het de vereniging voor de wind. De penningmeester heeft in 1973 een bedrag van fl. 137,83 als overschot op de bank staan. Er wordt geen verzekering voor de kluis afgesloten. Kapotte deksels worden gemaakt en men neemt met Dijkerhoek contact op over de afbraak van hun kluis. Mogelijk kan Okkenbroek bepaalde zaken overnemen. Voorzitter Van Ens vraagt of het nodig is de ledenvergadering ieder jaar te houden. Klaarblijkelijke vinden de leden het wel gezellig want zij willen de jaarvergadering in stand houden.
De jaren 80 breken aan. Eisen op het gebied van de volksgezondheid worden strenger. Het vlees moet gekeurd zijn. Jaarlijks komt de vleeskeuringsdienst kluis en inhoud keuren. Voor het eerst in haar bestaan heeft de vereniging een nadelig kassaldo van fl. 60,00. Er komt een aparte vergadering voor een eventuele machtiging van het bestuur voor reparaties aan de kluis. Met de opkomst van de huishoud vrieskist neemt het ledenaantal dat op de jaarlijkse vergaderingen aanwezig is langzaam aan af. Een teken aan de wand twintig jaar naar de opening. Het bestuur krijgt een machtiging om voor maximaal fl. 50,00 per kluis reparaties te laten uitvoeren. De huur van een diepvrieskist wordt tijdens een bijzondere vergadering verhoogd tot fl. 25,00 per kist. Verder stemmen de leden in de boete voor het niet schoonmaken te verhogen met fl. 2,50 of fl. 5,00. Na al die jaren zijn de mannen van het eerste uur nog steeds in functie: Van Ens (voorzitter), Oostenenk (secretaris) en Stoevenbeld (penningmeester). Het afkloppen van ijs aan buizen en de kluis blijft een punt van zorg. Financieel is er sprake van tegenwind. De cijfers zijn niet zo rooskleurig meer. Met een nadelig saldo van fl. 202,50 wordt 1987 afgesloten. Een verhoging van het lidmaatschap van fl. 5,00 om het evenwicht in de kas te herstellen wordt overwogen. Voorzitter Van Ens krijgt van H. Stoevenbeld een prachtige voorzittershamer overhandigd die ook in de verre toekomst eigendom van de voorzitter blijft.
Opheffing
Het negatieve saldo blijkt eind 1989 verder te zijn opgelopen. In de ledenvergadering, waar dan nog maar 8 personen inclusief het bestuur aanwezig zijn, wordt voor het eerst gesproken over de opheffing van de kluis. Voorgesteld wordt dit in 1990 te bekijken in verband met het nadelig saldo. Het onvermijdelijke volgt. Op 31 maart 1991 worden de 16 diepvrieskisten in kluis I gesloten. Kluis II sluit op 5 maart 1993, ruim 30 jaar na de oprichting, de deuren.
Wat blijft is de herinnering en het gebouwtje dat anno 2013 nog steeds op het erf van Van Ens staat en dienst doet als opslagruimte. Bewaard gebleven is de ledenlijst met daarop het kluisnummer, een vergeelde aftekenlijst over de schoonmaakbeurt, het oorspronkelijke potlood met touwtje en het notulenboek van de "Diepvries vereniging Okkenbroek." En zo kan Wiebe van Ens nog eenmaal de aftekenlijst van zijn paraaf voorzien.
BRON | Henk en Hanny Stoevenbeld, Willy Bieleman, Diene Oostenenk (notulen), Ab Brilman, Wiebe van Ens.