Wie de geschiedenis van een dorp wil bekijken ontkomt niet aan een bezoek aan een plaatselijke begraafplaats. Een plek waar het verleden zichtbaar wordt in het heden maar ook een plek om in alle stilte rond te lopen. Een plek ook voor bezinning.

De begraafplaats van nu is niet het kerkhof van vroeger. Dat hebben we aan de Fransen te danken. In Frankrijk werd in 1804 een decreet uitgevaardigd waarin stond dat het begraven in de bebouwde kom werd verboden. Toen de Fransen in 1810 Nederland in bezit namen, gold dit decreet ook voor Nederland.

Sinds 1928 beschikt Okkenbroek over een eigen bijzondere begraafplaats aan de Okkenbroekerveldweg. Bijna 25 jaar, na de bouw van de Nederlands Hervormde kerk van Okkenbroek in 1904, moesten de Okkenbroekers wachten voordat zij hun overleden dierbaren in hun eigen dorp konden begraven. Hoewel het kerkgebouw in 1904 in gebruik werd genomen was er nog geen sprake van een zelfstandige kerkelijke gemeente maar hoorde Okkenbroek tot moedergemeente Colmschate. Dat duurde tot 1928. Het jaar ook waarin de begraafplaats werd geopend. Tot die tijd werd men, afhankelijk van kerkelijke gezindte, in Nieuw Heeten, Lettele, Holten of Bathmen begraven. 

Achter de molen

Dat de begraafplaats uiteindelijk is gekomen op de locatie aan de Okkenbroekerveldweg komt omdat evangelist J.K. Nieuwenhuis (* 3 maart 1880 - † 8 juni 1962)  het kerkbestuur over heeft weten te halen twee en een halve bunder achter de molen, bestemd voor een kerkhof, over te doen in ruil voor een stuk veldgrond van een zelfde grootte in Oosterhuisveld van Niemeijer en dit voor de begraafplaats te bestemmen. Nieuwenhuis had in 1921 namelijk een stuk veldgrond aangekocht van Brinkman en hier een boerderijtje van gemaakt, de Mariahoeve. Daar wilde Nieuwenhuis dit stuk grond achter de molen aan toevoegen. Notulen van de Kerkstichting Okkenbroek bevestigen de lezing van Struik. "Deze ruiling zal worden aangegaan zonder financiële bezwaren van partijen."

Verhuizing

Op 7 oktober 1926 verleende B & W van de gemeente Diepenveen aan de Kerkstichting Okkenbroek te Okkenbroek, verlof tot het aanleggen van een bijzondere begraafplaats op het haar in eigendom toebehorende perceel, gelegen aan de weg van Okkenbroek naar Dijkerhoek, kadastraal bekend gemeente Diepenveen in Sectie F. nr. 1757, groot ongeveer 1 hectare, onder de uitdrukkelijke bepaling dat de aanleg onder toezicht van B & W moet geschieden overeenkomstig de voorschriften van de Begraafwet. De gemeente Diepenveen baseerde het positieve besluit tot de aanleg van de begraafplaats op het advies van de in Wijhe zetelende Gezondheidscommissie en de Inspecteur van de Volksgezondheid te Groningen die, beiden vanuit hun specifieke invalshoek, geen bezwaar zagen tegen het verzoek van de Kerkstichting Okkenbroek om een begraafplaats aan te leggen. 

In de eerste helft van 1928 vindt dan de feitelijke aanleg plaats. In eerste instantie wordt besloten om de eigenlijke begraafplaats afmetingen te geven van 30 meter lang en 25 meter breed. De uiteindelijke afmetingen worden echter bepaald op een lengte van ongeveer 60 meter en een breedte van 36 meter. In de notulen van de Kerkstiching Okkenbroek staat hierover: “Dit is geschied omdat de menschen, die bereidwillig hielpen bij ’t in orde maken bijna allen van oordeel waren, dat 30 – 25 m te klein was.” Met deze zienswijze kan het bestuur zich verenigen. De omrastering (o.a. 200 m gaas en 600 m prikkeldraad) wordt gegund aan de plaatselijke smid Boerhof. Na de aanleg ontvangt de Kerkstichting op 12 juli 1928 een brief van B & W van de (burgerlijke) gemeente Diepenveen waarin de begraafplaats het predicaat goedgekeurd ontvangt. Nog voor het einde van dat jaar geeft de gemeente Diepenveen een bijdrage van fl. 100,00 in de kosten van de eerste inrichting van de Okkenbroekse begraafplaats.

Hendrik Jan Haverslag, overleden op 5 juli 1928, is de eerste persoon die op de begraafplaats zijn laatste rustplaats vindt. Vele Okkenbroekers zouden volgen. Onder hen het echtpaar Fuchsthaller. Na hun vertrek uit Okkenbroek naar Huizen, kozen zij er voor in het hen zo dierbare Okkenbroek begraven te worden. F.X.J. (Franz) Fuchsthaller was als secretaris van Plaatselijke Belang Okkenbroek en schrijver van het Okkenbroeks Volkslied Lief Okkenbroek nauw betrokken bij het wel en wee van Okkenbroek.

Reglement

Op 24 oktober 1928 stelt het bestuur van de Kerkstichting, voorzitter J.W. Veurtjes en secretaris J. Brinkman, in haar vergadering een acht artikelen omvattend reglement op het begraven van lijken op de bijzondere begraafplaats van de Kerkstichting Okkenbroek vast.

Art 1: Op de bijzondere begraafplaats, eigendom van de kerk te Okkenbroek, kan ieder, zonder onderscheid van rang of stand of godsdienstige gezindte, begraven worden.

De overige artikelen gaan over de rechten die geheven zullen worden, de gelegenheid tot het begraven dagelijks tussen 09:00 en 17:00 uur, het overluiden van de kerkklokken op de sterfdag en tijdens of voor de begrafenis en het feit dat lijken niet boven elkaar maar in afzonderlijke grafruimte begraven worden.

Register

Minutieus wordt tot vandaag de dag een (handgeschreven) register bijgehouden waarin staat wie waar begraven ligt. Grafrechten, het recht om begraven te worden, kunnen worden gekocht voor een periode van twintig jaar waarna verlenging van de rechten mogelijk is. Dit in tweevoud bijgehouden register ligt op afzonderlijke locaties opgeslagen om te voorkomen dat als gevolg van een calamiteit de gehele administratie verloren gaat. Jaarlijks ontvangt de kerk, als eigenaar van het kerkhof, een bijdrage van aanvankelijk de gemeente Diepenveen. Na de gemeentelijke herindeling heeft de gemeente Deventer dit overgenomen. De subsidie is gebaseerd op het aantal bezette graven op de laatste dag van een kalenderjaar. Op 31 december 1981 telde de Okkenbroekse begraafplaats 283 graven die bezet waren. Op 31 december 2011 waren dat er 476.

Ruimen

Het ruimen van graven is in Okkenbroek niet van toepassing. Ook in de toekomst is het geen onderwerp van gesprek omdat er nog voldoende grond (46 are) aan de noordzijde van de bestaande begraafplaats beschikbaar is voor eventuele uitbreiding. Voor dat de grond als begraafplaats kan dienen is nog wel toestemming van de gemeente Deventer nodig omdat er nu een agrarische bestemming op het voor uitbreiding bedoelde perceel rust. In 2010 is de begraafplaats verrijkt met een plek waar urnen kunnen worden geplaatst. Ieder jaar worden op 4 mei tijdens de dodenherdenking de mensen die Okkenbroek als gevolg van oorlogsgeweld ontvielen herdacht. Een indrukwekkende wandeling van kerk naar begraafplaats gevolgd door het leggen van bloemen op de betreffende graven.

Hemels

In het kader van het kunstproject SMAKERS van Lobke Meekes tijdens Kunst van hier tot ginder in 2011 is een toepasselijk bijdrage over de begraafplaats van Okkenbroek geschreven:

Op de begraafplaats ligt de geschiedenis van het dorp.
Ik ben geboren getogen Okkenbroeker.
Mijn overgrootouders, ouders, broer en zus zijn er begraven.
Gewoon een stukje geschiedenis.
Het is een plekje om rond te lopen in alle stilte,
juist daar komt het oude tot leven.

Ik kijk...
Het is een mooie plek, omzoomd door bos.
Een hemelse plek.

Hemelsleutel heb ik op het graf van mijn moeder gezet.
Zij noemde deze plant de eeuwigheid.
Ik ga wel eens samen met mijn vrouw, maar het liefst ga ik alleen.
Het is ook in dien aard bijzonder omdat we een plek hebben uitgekozen voor onszelf.
Een plek naast elkaar.
Geboren en getogen op Okkenbroekse grond
en dan denk ik dat het goed is om daar te rusten.

Een plek van rust en ontmoeting van heden en verleden.

November 2013 werd een tweede opslaghuisje in gebruik genomen. Het oude huisje uit 1928 was te klein geworden maar werd niet afgebroken.

_{BRON | De eeuwige tuin, Uut den Umtrek, archief van de kerk van Okkenbroek, De kerk in Okkenbroek 1904-2004, Henk Kerkdijk, Kitty Hoogstraten (foto begrafenis Franz Fuchsthaller).}

De tekst pretendeert noch volledig noch uitputtend te zijn. Reacties en aanvulling zijn dan ook van harte welkom. Stuur een bericht naar Henk Sepers.